Pierwsza droga

Zawartość
Pierwsza podróż do kart pamięci Sztramberskiej Truby
Zamek Sztramberk
Sztramberska Truba
Truba pod opieką turystów
Truba po remoncie
Nowa stanica na Trubie
Uroczystości na Trubie
Szanowna wizyta na Trubie
Truba – remont stanicy
Schronisko Turystyczne Dr Hrstky
Truba – Remont dachu
Wzgórze Kotouč
Chatka z piernika na wzgórzu Kotouč
Jaskinia Šipka
Jaskinia Grota Slámy
86. sztramberski Klub Ligi Lotniczej Masaryka
Truba – rozważania o remoncie

Pozwólcie byśmy Was zaprosili na pierwszą podróż do kart pamięci Sztramberskiej Truby, która odsłoni Wam tajemnice i ciekawostki Sztramberka, o których nie mieliście pojęcia a które do swych kart pamięci zapisuje już od siedmiu wieków… Droga do kart pamięci Sztamberskiej Truby to „otwarta” wystawa, która będzie Wam na bieżąco odsłaniała ciekawe miejsca, osobistości, wydarzenia i epizody, które w przeszłości zdarzyły się w mieście pod Trubą.

Zamek Sztramberk

Nasz region w XII i XIII wieku był granicą między ziemiami czeskimi a polskimi i dlatego był częściej aniżeli inne regiony Morawi i Śląska narażony na najazdy nieprzyjaciół i pustoszenie.
Nie wiemy dokładnie kiedy i przez kogo został zamek Sztramberk założony… Zdanie to pojawia się prawie że we wszystkich publikacjach, broszurach i ulotkach o Sztramberku. Dziś można już stwierdzić, że zamek istniał (pewno już długo) przed rokiem 1359. Znana jest pierwsza pisemna wzmianka o Sztramberku z 4 grudnia 1359 roku.

Sztramberska Truba

Kiedy uświadomimy sobie, że Truba stoi na swoim miejscu już od czasów panowania Przemysła Orakara II zrozumiemy, że jej historia jest naprawdę różnorodna i bogata. Spojrzymy tylko 150 lat wstecz. Josef Kopeček, sztamberski mistrz stolarski. zbudował tu prostą zbitą tylko z desek gospodę i tak samo skromną kręgielnię. Wybudował także drewniane schody, które prowadziły na płaski dach. z dachu można było spojrzeć na okoliczne morawskie i śląskie doliny i równiny.

Truba pod opieką turystów

W 1895 roku kilku zapaleńców z sztramberskim lekarzem Dr Adolfem Hrstką na czele powołało do życia sekcję Klubu Czeskich Turystów. Klub za główny cel obrał ochronę zabytków historycznych Truby i Kotouča oraz pertraktacje z Akademią Terezjańską, by zezwoliła na wykorzystywanie ruin Truby i słynnego Kotouča w celach turystycznych. Po kilku latach negocjacji i perypetii dzięki staraniom Dr Vladimíra Pražáka i kuratora Akademii Terezjańskiej barona Gautsche w 1900 roku doszło do podpisania umowy o przekazaniu ruin Truby i Kotouča sztramberskiej sekcji turystycznej.

Truba po remoncie

Po tym dobrym starcie Klub Czeskich Turystów postanowił podjąć się przekształcenia Truby na turystyczną wieżę widokową. Po pewnych perypetiach architekt Kamil Hilbert przygotował odpowiednie plany. Do budowy wieży widokowej zobowiązał się zamożny i szanowany obywatel, rodak z niedalekiego Przybora, Fryderyk Karlseder i zrealizował to zamierzenie naprawdę wspaniale.
Już w 1904 roku trzeba było wybudować schronienie dla wycieczkowiczów i turystów. Niewielkim nakładem wybudowano drewnianą, gontem krytą werandę. Niestety, podczas jednej z wiosennych burz w 1905 roku wietrzna nawałnica zmiotła werandę w dolinę i rozrzuciła na stokach zamkowego wzgórza.

Nowa stanica na Trubie

Stanica turystyczna “U Mědínků” (1906–1925)

Nieprzychylny los wzbudził wśród członków stowarzyszenia pragnienie rewanżu. Ostrawski architekt Josef Pokorný chętnie i bezinteresownie opracował w ciągu trzech miesięcy plany nowego drewnianego schroniska. W ciągu kolejnych trzech miesięcy pod nadzorem pana architekta i dzięki pomocy strajkujących wtedy robotników koprzywnickiej fabryki wagonów turyści wybudowali schronisko za ogólną sumę tysiąc złotych.

Uroczystości na Trubie

18 i 19 sierpnia 1906 roku, chrzest nowej stanicy “U Mědínků”

Od otwarcia stanicy na Trubie minęły dwa miesiące – w Sztramberku odbywa się kolejna uroczystość. Dowiadujemy się, że „Dnia 18 i 19 sierpnia 1906 roku na sztramberskiej Trubie były dwa piękne dni. Sekcja turystyczna „chrzciła” tu nową stanicę pod Trubą i nazwała ją stanicą „U Mědínků”, dlatego że pan Dačicky z Heslova lubił się tu zatrzymywać. Pan Dačicky w czasie swych podróży zatrzymał się także na sztramberskim zamku aby tu zgodnie z naturą poleniuchowć. Otóż on w swej drodze powrotnej z Węgier odwiedził wszystkich możnych w okolicy: Žerotínów, Chorynskiego, Petřvaldskiego, odwiedził Valašské Meziříčí, Starý Jičín, Štramberk, Trnávkę i Petřvald. Dlatego także sztramberska stanica nazwana jest jego imieniem. Wszyscy ludzie byli ubrani w kostiumy historyczne i przenieśli się do czasów Dačickiego. W sobotę wieczorek z muzyką, śpiewami, recytacjami…
Dr Hrstka w czasie przygotowywania planów uśmiechał się bardzo zadowolony, pewno wyobrażał sobie jak to będzie, gdy „Przeszłość w pełnym blasku średniowiecznego uroku przejdzie starodawnymi sztramberskimi uliczkami”.

Uroczystości na Trubie

18 i 19 sierpnia 1906 roku, chrzest nowej stanicy “U Mědínků”

Niedługo po tym pojawiły się w mieście i okolicy plakaty zapraszające na historyczną uroczystość. W niedzielę cichutko na błękitnym niebie z galerii Truby od rana powiewały czerwonobiałe flagi. Po obiedzie ludzie wychodzili z domostw i szukali miejsca skąd było dobrze widać. Po godzinie 14.00 zagrała sztamberska kapela i korowód ruszył. Korowód był okazały i wielobarwny, ludzie patrzyli na niego z zachwytem, a wokół drogi stało ich wielu, miejscowych i przyjezdnych, w końcu wszyscy dołączyli do korowodu. Kiedy z galerii Truby można było zobaczyć czoło pochodu, trębacze zagrali uroczyste fanfary. Kiedy korowód dotarł na Trubę odbyło się krótkie powitanie zacnego gościa i trubadurzy rozpoczęli swe pieśni… Goście rozsiedli się na ławeczkach pod jesionem lub niżej pod sosnami i już dzwoniły szklanki, z których ściekała biała piwna pianka, i zimne piwko gasiło pragnienie nie tylko pana Dačickiego. Trubadurzy zaśpiewali: „Kto chce dobre piwko pić, niech przyjdzie na Trubę, kto powie że ciepłe, dostanie na gębę…

Szanowna wizyta na Trubie

Październikowe wydarzenia 1918 roku inspirowały Dr Hrstkę do nowych inicjatyw. Najwybitniejszym gościem w pierwszym roku republiki, w lipcu 1919, był niewątpliwie francuski generał Fillipe z małżonką i asystą. Uroczyste francuskie śniadanie podawały dziewczęta ubrane w morawsko-słowackie stroje regionalne. Uroczystość przebiegała radośnie, pito wino, humory dopisywały. Pan doktor promieniał – chociaż niepalący, zapalił papierosa, którym poczęstował go francuski generał.

Truba – remont stanicy

Szeregi turystów rozrastały się, stanica „U Mědínků” smagana wiatrem i burzami nie mogła spełniać wymogów napływającej fali turystów.
Dlatego na Zgromadzeniu Ogólnym w 1924 roku zdecydowano zimą przebudować stanicę, poszerzyć i wyposażyć. W ten sposób powstała w tym miejscu stanica Jaroňka. Budynek z elementami sztuki ludowej zaprojektował Bohumír Jaroněk.

Schronisko Turystyczne Dr Hrstky

W 1925 roku sztramberski oddział Klubu Czeskich Turystów obchodził 30 lecie swojej działalności. Z tej okazji członkowie oddziału oddali do użytku dwa budynki – odnowioną stanicę Jaroňka pod Trubą (dwaniej „U Mědínků”) i nowo wybudowane schronisko „Schronisko Rašíny” (dziś schronisko Dr Hrstky).
Budowę schroniska Rašíny rozpoczęto z wiosną 1925 roku według planów architekta Františka Grossmana z oddziału Zubří i 1 sierpnia oddano schronisko do dyspozycji turystom. W schronisku na parterze przygotowano dwie sale noclegowe dla 14 osób – 10 dla mężczyzn, 4 dla kobiet. W 1928 roku odnowiono mury obronne i udostępniono dziedzinie turystom (także zmotoryzowanym) Po II wojnie światowej nazwę Schroniska Rašíny zmieniona na Schronisko Dr Hrstky.

Truba – Remont dachu

Na zdjęciu z 19 lipca 1958 roku widać remont Truby, który przebiegał od 7 lipca do 31 października. Na szczycie „okrąglaka” 14 sierpnia 1958 roku po raz pierwszy zabłysły czerwone światła – ze wzglądu na nocne loty ćwiczeniowe ponaddzwiękowych samolotów. Do kuli wieńczącej Trubę włożono nowy akt pamiątkowy. W 1959 roku Sztramberk przygotowywał się do uroczystości 600-lecia nadania miastu praw miejskich.

Wzgórze Kotouč

Jurajskie wapienno piaskowcowe wzgórze 517 m n. p. m., kiedyś 539 m, granicą skały jest kamień Jury, ściana skalna o wysokości 3–10 m. Wraz z Radegastem, Pradziadem i Hostynem tworzy czwórkę morawskich gór mitycznych, świętych miejsc, osnutych wielu podaniami, według jednej z nich (O czarodziejowi Kotoučowi) nosi swe imię. Przez tysiąclecia Kotouč był naturalnym gospodarczym i kulturalnym centrum tutejszego regionu. Mimo że w wczesnym średniowieczu centrum stopniowo przenosiło się na pobliskie Wzgórze Zamkowe, Kotouč nadal miał bezsprzecznie swoje strategiczne znaczenie (strażnica w połowie XII wieku, dwie wieże strażnicze w połowie XIII wieku). Nadal pełnił także ważną rolę w życiu duchowym tutejszych obywateli. Pojawienie się przemysłu oznaczało dla Sztramberka zupełnie nowy kierunek. Kamieniołom wapnia braci Guttmanów został otwarty w 1880 roku a w roku 1881 rozpoczęto na południowym stoku wydobywać wapień. W 1885 roku Antoni Schindler wybudował pierwszy wapiennik i Kotouč i rozpoczął kolejny rozdział swej bogatej historii.

Chatka z piernika na wzgórzu Kotouč

Dzięki znacznym staraniom miejscowej sekcji Klubu Czeskich Turystów, przede wszystkim jego przewodniczącego Dr Adolfa Hrstki, na wzgórzu Kotouč 10 maja 1923 roku otwarto Chatkę z piernika – wołoską letnią restaurację. Chatka z piernika służyła w okresie międzywojennym i po wojnie społeczeństwu z bliskiej i dalszej okolicy. Na początku lat 50-tych nastał zmierzch tego pięknego zakątka na Kotouču i chatka służyła już tylko jako magazyn dynamitu. Wydobycie wapnia w 1956 roku nieubłagalnie podchodziło aż pod jej próg. W październiku właścicielom oznajmiono, że chatka jest zagrożona i oświadczono, że w celu uratowania konieczne jest jej przeniesienie. Niestety chatki nie uratowano i ta piękna budowla zanikła.

Jaskinia Šipka

Jaskinia Šipka jest najbardziej znaną formacją krasową sztramberskiego krasu. W 1880 roku Karol Jaroslav Maška, profesor gimnazjum w Nowym Jiczinie, który prowadził tu badania archeologiczne, znalazł dolną szczękę neanertalskiego dziecka w wieku 8 do 10 lat, w skalnej wnęce przed Borsuczą ścieżką (Jezevčí díra) w najstarszej warstwie na skraju ogniska. To znalezisko, którego dokonano zaledwie w 24 lata po znalezieniu czaszki i kości w niemieckim Neanderthalu, rozsławiło Sztramberk w całym świecie. K. J. Maška, który w tym samym roku odkrył jaskinię naciekową Šipka a wcześniej znalazł zbiór przedmiotów z brązu z późnej epoki brązu, swymi badaniami i odkryciami wykazał, że mieszkańcami jaskini zamiennie byli prehistoryczni myśliwi i dzikie zwierzęta.
W czasie badań archeologicznych w warstwach osadowych znaleziono także blisko 80 tysięcy kości i zębów różnorodnych zwierząt, wśród których najwięcej rozpoznanych szczątków należało do niedźwiedzia jaskiniowego, któremu przez długi czas jaskinia służyła jako gawra. Znaleziono tu także kości lwa jaskiniowego, hieny, nosorożca włochatego, mamuta, żubra, pratura, lamparta, rosomaka, renifera polarnego, łosia. Ogółem w jaskini Šipka znaleziono szczątki 130 gatunków zwierząt.

Jaskinia Grota Slámy

Jaskinia powstała przez naturalne grawitacyjne procesy w wapiennym masywie pod schroniskiem Dr Hrstki. Korytarze tak powstałych jaskiń są wąskie, wysokie i regularnie kształtowane. Na głębokości około 40 m widoczne są niewielkie stalaktyty. Jaskinia o głębokości 51 m jest drugą najgłębszą jaskinią szczelinową w Czeskiej Republice (pierwsze miejsce należy do Jaskini Kněhyňe o głębokości 57,5 metra).
Jaskinię odkryto w czasie kopania fundamentów pod schronisko Dr Hrstki 20 listopada 1924 roku. Nazwana Grotą Slámy na cześć nowelisty i działacza narodowego dra Franciszka Slámy, który w swych opowiadaniach i powieściach („U Trúby štramberské”, „Rytíř Kobylka”) często wspominał o podziemnych przestrzeniach pod sztramberskim zamkiem.

86. sztramberski Klub Ligi Lotniczej Masaryka

Niedługo po pierwszej wojnie światowej, w 1922 roku, w sąsiedniej Koprzywnicy odnotowano pierwsze wzmianki o rozwijającym się lotnictwie. Jednak dopiero 16 sierpnia 1934 w koprzywnickiej sali Sokola odbyło się konstytuujące zebranie oddziału szybowcowego Ligi Lotniczej Masaryka w Koprzywnicy. („Plachtařský odbor Masarykovy letecké ligy v Kopřivnici”).
Na początku 1937 roku wśród członków oddziału byli już także Sztramberacy. Członkowie sztramberskiej drużyny zbudowali amatorsko pierwszy szybowiec „Skaut”. Według wspomnień seniorów odbywali loty z reguły z Białej Góry i startowali w ten sposób, że koledzy wyrzucali ich na silnej gumie przymocowanej do drzewa. Zdarzały się wypadki nieudanych lotów czy lądowań – te czasami kończyły się w poszyciu lasu. Drużyna wzięła udział także w uroczystym otwarciu kąpieliska 21 sierpnia 1938 roku. Z zaproszenia dowiadujemy się, że w niedzielę 21 sierpnia szybowiec był wystawiony od godziny 8.00 rano na rynku a o godzinie jedenastej został uroczyście nadano mu imię. Szybowiec „Skaut” mógł się wznieść.

Truba – rozważania o remoncie

Już na początku XX wieku w czasie negocjacji z architektem Kamilem Hilbertem przedstawiciele sekcji Klubu Czeskich Turystów w czasie rekonstrukcji wieży widokowej rozważali także budowę jakiegoś budynku. Planowali otworzyć w niej pomieszczenia restauracyjne, studencką i turystyczną noclegownię, rycerską salę muzealną. Centralna komisja w Wiedniu zaakceptowała plany opracowane przez Hilberta, lecz nie zaleciła budowy nowego budynku.
W 2009 roku miasto Sztramberk zgłosiło Trubę do konkursu czeskich miast i architektów o najciekawszy architektoniczny projekt przestrzeni publicznych, budynków i wnętrz pod zarządem administracji publicznej – Nagroda Piotra Parleřa. Projekt architektów Kamila Mrvy i Martina Rosy otrzymał Nagrodę za wkład w rozwój miasta. Podczas gdy zespół fachowców, docenił podejście do obiektu zabytkowego, które bierze pod uwagę pierwotny historyczny obiekt stanicy i zarazem uzupełnia kompozycję wałów nowymi współczesnymi elementami, dla wielu obywateli Sztramberka projekt stanowi zbyt dużą ingerencję w panoramę zespołu Truby i jest dla nich trudny do zaakceptowania.

Galeria